Lời nói đầu

Ngày 19/1/1974 đã diễn ra một cuộc hải chiến giữa Việt Nam Cộng hoà (VNCH) và Trung Quốc, VNCH thua trận, rút lui, từ đó toàn bộ quần đảo Hoàng Sa rơi vào tay Trung Quốc. Sự việc đã lâu, trong bối cảnh quân đội VNCH bắt đầu suy yếu trước QĐNDVN, sau đó chính thể VNCH sụp đổ nên nguồn tư liệu chính thức của chế độ cũ không có, về phía Trung Quốc chưa giải mật cuộc chiến. Thực tế cuộc chiến diễn ra thế nào, những gì người Việt biết được là qua hồi ức của những người trong cuộc, sĩ quan hạ sĩ quan trên các tàu tham chiến của VNCH kể lại, một phần nào đó là từ phía những người tham chiến của Trung Quốc.

Tuy cùng một trận đánh nhưng góc nhìn có khác nhau là điều tất nhiên không thể tránh khỏi do do hạn chế nhất định trên từng hướng, ở từng cương vị, nhiệm vụ khác nhau, dẫn đến chủ quan trong đánh giá sự việc cho nên nhiều thông tin mẫu thuẫn, thậm chí đối lập lẫn nhau.
Không thể tránh né vấn đề thường xảy ra ở mọi cấp chỉ huy (không chỉ có ở quân đội VNCH) là thắng thì thổi phồng thành tích, thua bao biện sai lầm, tại thế này thế khác...
Gì thì gì, bao liệt sĩ bỏ mình, lãnh thổ di sản của cha ông để lại đã mất, đó là một thất bại chua cay của Việt Nam. Chuyên đề này tuy tập trung về mặt tác chiến nhưng không phải là khảo luận quân sự, người biên soạn không thể kiểm chứng đánh giá nguồn tin, thiếu kiến thức hải quân, nên trong năng lực có hạn chỉ mổ xẻ làm sáng tỏ khúc mắc với hy vọng cung cấp cho bạn đọc cái nhìn khái quát hơn và rõ thêm các vấn đề gây tranh luận.

Tư liệu thu thập theo ý tưởng những mảnh ghép, lấy từ nhiều nguồn trên mạng phát tán công khai nên khó thể xác định đâu là trang gốc, mong các tác giả sách, bài viết và chủ trang bỏ quá, chân thành cảm ơn. Nếu có những bình luận nhận xét không đúng sự thật, đụng chạm đến danh dự của ai đó người trong cuộc mong được lượng thứ, xin cho ý kiến dẫn chứng...
Mong những ai quan tâm đến sự kiện này đóng góp để tiếp cận gần hơn theo sự thật đã từng xảy ra.

Vì trận hải chiến xảy ra thời VNCH và nhân chứng kể là binh lính thời đó nên bình luận, nhận xét của người biên soạn tư liệu giữ nguyên cách gọi địa danh, từ ngữ quân sự thời đó để độc giả tiện theo dõi câu chuyện.